Wirus chronicznego paraliżu pszczół jest wirusem atakującym pszczoły. Objawy mogące wskazywać na chroniczny paraliż opisywał u pszczół już Arystoteles. Przez długi czas nie były jasne przyczyny zakażenia. Jako możliwe wektory wskazywano roztocza Acarapis woodi, pierwotniaki Nosema apis i Malpighamoeba mellificae lub także bakterie. W latach 60. XX w. L. Bailey odkrył wirusa, a następnie go opisał. Nazwano go wirusem chronicznego paraliżu pszczół.
W 1963 roku, przy okazji prac nad chronicznym paraliżem pszczół, odkryto przypadkowo wirusa ostrego paraliżu pszczół.
Wirus CBPV występuje u pszczół powszechnie w niskiej ilości, nie powodując objawów klinicznych. Dopiero pod wpływem czynników sprzyjających przebywaniu pszczół w ulu, np. długich okresów niepogody lub nadmiernego rozrostu populacji, dochodzi do namnożenia się wirusa i w efekcie pojawienia się objawów klinicznych.
W Polsce po raz pierwszy obecność CBPV potwierdzono w 1992 r.
Objawy kliniczne mogą występować w postaci dwóch syndromów:
- Syndrom I charakteryzuje się występowaniem u pszczół zaburzeń w poruszaniu się oraz porażeń. Chore pszczoły zbierają się w najcieplejszych miejscach ula, później natomiast są wyrzucane na zewnątrz, gdzie pełzają. Można u tych osobników zaobserwować nieskoordynowane, chwiejne ruchy, drżenie i rozciągnięcie odwłoka oraz rozstawienie skrzydeł na boki. Zanim dany osobnik umrze, objawy utrzymują się przez kilka dni. Syndrom ten znany jest od początków XX wieku.
- Syndrom II charakteryzuje się występowaniem prawie bezwłosych pszczół o barwie czarnej. Nie wiadomo, co jest przyczyną. W początkowej fazie choroby owady są zdolne do lotu, ale po opuszczeniu ula nie są już do niego wpuszczane, co również nie jest dobrze zbadane. Kolejną fazą jest pojawienie się drgawek, porażenia i zaburzeń koordynacji ruchów. Pszczoły wykazujące ten zespół objawów giną po kilku dniach.
Czarne pszczoły, które krążą wokół ula, były identyfikowane jako osobniki kradnące pokarm. Podejrzewał to już Arystoteles. Określenie pszczoły-złodziejki było w różnych modyfikacjach znane w wielu krajach.
