Kleszczowe zapalenie mózgu to wirusowa choroba ośrodkowego układu nerwowego przenoszona przez kleszcze. Czynnikiem etiologicznym są wirusy z rodziny Flaviviridae.
Do zakażenia dochodzi w wyniku ukłucia przez zakażonego kleszcza, rzadko drogą pokarmową poprzez spożycie surowego mleka zakażonego zwierzęcia. Rezerwuarem są małe gryzonie i kleszcze. Typowymi miejscami ukłucia u człowieka są głowa, uszy, miejsca zgięcia dużych stawów, ręce i nogi. Ponieważ ślina kleszczy posiada właściwości znieczulające, ukłucia na ogół nie zostaje zauważone i dlatego też bardzo często osoby z zachorowaniem na kleszczowe zapalenie mózgu
nie przypominają sobie momentu ukłucia.
Zachorowania są związane na ogół z ogniskami przyrodniczymi, w których wirus krąży między zwierzętami i przenosicielami wirusa, którymi są kleszcze. Od wielu lat w Polsce zachorowania na kleszczowe zapalenie mózgu występowały głównie na terenach endemicznych w województwie podlaskim. Od 1993 roku liczba zgłoszonych zachorowań pokaźnie wzrosła w porównaniu z okresem poprzednim i co roku zgłasza się około 200 przypadków. Zachorowania na kleszczowe zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych wykazują dwa nasilenia z mniej więcej 4 tygodniowym opóźnieniem w stosunku do aktywności kleszczy, tzn. jedno maksimum zachorowań w miesiącach czerwcu/lipcu i drugie w październiku.
W Polsce wystąpiły trzy ogniska kleszczowego zapalenia mózgu szerzące się drogą pokarmową przez picie mleka zakażonych krów i mleka koziego.
Wyróżniamy dwie fazy choroby. W pierwszej występują objawy grypopodobne, nudności, wymioty, biegunka. Objawy utrzymują się do 7 dni, u większości chorych dochodzi do samoistnego wyleczenia na tym etapie. U części chorych po kilkudniowym okresie ustąpienia objawów rozwija się faza neuroinfekcji. Neuroinfekcja może występować pod postacią zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenia mózgu, zapalenia móżdżku lub zapalenia rdzenia kręgowego. U większości objawy ustępują całkowicie po 2-3 tygodniach. U chorych na zapalenie mózgu, rdzenia kręgowego możliwe utrzymywanie się przez kilka miesięcy zaburzeń czucia, niedowładów, upośledzenia pamięci. Śmiertelność około 1% .
